نقرس
نقرس برای بسیاری از مردم در نسل جدید، نماینده بیماری‌های قدیمی‌ها و آدم‌های سنتی است. ممکن است نامش مدرن و عوض شده باشد اما دردسرها و خطراتش، قدیم و جدید نمی‌شناسد.
این بیماری در اثر افزایش مداوم محتوای اسید اوریک بدن شکل می‌گیرد. نقرس سبب علائمی از جمله تورم، حملات التهابی، آرتروز حاد، داغ شدن و قرمزیِ مفاصل بدن و ایجاد احتمالی سنگ کلیه می‌شود.
ورم مفاصل همراه با سوزش، التهاب و قرمزی معمولا از ویژگی‌های نقرس است. مفصل متاتارسوفالانژیال در ابتدای شست پا متداول‌ترین ناحیه ابتلا به این بیماری است.
بروز نقرس می‌تواند ارتباط نزدیکی با مصرف زیاد غذاهای پر پروتئین بخصوص گوشت قرمز داشته باشد.
علت رسوب اسید اوریک
اسید اوریک در واقع پسماند متابولیسم و فرایند سوختن و تجزیه پروتئین در بدن است.
گاهی اوقات بر اثر تولید زیاد این ماده در بدن و یا ناتوانی کلیه در دفع آن این ماده بطرز غیر طبیعی در مایعات بدن جمع شده و به دنبال آن بلورهای این ماده در مفاصل بدن رسوب می‌کند.
رسوب بلورهای اسید اوریک در بدن موجب تحریک سلول‌های ایمنی شده و به دنبال آن موجب التهاب و درد مفصل می‌شود. تشکیل کریستال‌های اسید اوریک در مفصل موجب می‌شود سلول‌های ایمنی بدن آنها را مهاجم تلقی کرده و ببلعند.
به دنبال آن این سلول‌ها مواد شیمیایی خاصی بنام پروستاگلاندین و لوکوترین از خود ترشح می‌کنند که این مواد موجب ایجاد علائم التهاب در مفصل (درد و تورم) خواهد شد. بروز ناگهانی درد و تورم مفصل را حمله نقرسی می‌نامند.
افزایش غلظت اسید در پا
ضربات مکرر به شست پا (مثلا بدنبال راه رفتن طولانی) موجب می‌شود کریستال‌های اسید اوریکی که قبلا در بافت‌های مفصل رسوب کرده ناگهان به داخل مفصل ریزش کرده و موجب پاسخ التهابی بدن به آن شوند.
هنگام شب درست وقتی بیمار اصطلاحا دراز کشیده و به حالت افقی در آمده است، این مایع میان بافتی دوباره به جریان خون برمی‌گردد.
در این بازگشت، مایعات زودتر از اسید اوریک به جریان خون برمی‌گردند و در نتیجه غلظت اسید اوریک در پا افزایش پیدا می‌کند.
این اسید اوریک در مفاصل پا رسوب دارد و چون در شب پا سردتر می‌شود این سرما به رسوب کریستال‌های اسید اوریک در مفصل پا کمک می‌کند. به همین علت متاسفانه بروز حملات درد و تورم مفصل در شب بیشتر است.
سنگ کلیه و اختلال در عملکرد کلیه از دیگر عوارض این بیماری است. نقرس در مردها ۹ برابر شایع‌تر بوده و معمولا در سنین میانسالی بروز می‌کند. این بیماری زمینه ارثی و خانوادگی دارد. زنان قبل از یائسگی، جزو گروه درگیر با نقرس هستند.
علائم نقرس
از مهمترین علائم بیماری نقرس درد و تورم مفاصل است. شایعترین مفصلی که در نقرس درگیر می‌شود مفصل بزرگ شست پا (مفصل متاتارسوفالانژیال) یعنی محلی است که شست پا به کف پا متصل می‌شود.
معمولا شروع علائم در این مفصل بصورت ناگهانی است که به آن لفظ حمله نقرسی یا پوداگرا Podagra اطلاق می‌کنند.
شروع بسیاری از این حملات شبانه است و بیمار را از خواب بیدار می‌کند. مفصل به شدت دردناک و حساس می‌شود به طوری که که تماس پتو به پوست شست هم ممکن است دردناک باشد. گاهی اوقات بیمار در حین حمله نقرسی تب می‌کند.
همانطور که ذکر شد علائم نقرس بیشتر در مفصل بزرگ شست پا دیده می‌شود گرچه ممکن است علائم آن در پاشنه پا، مچ پا، زانو، آرنج، مچ دست و انگشتان دست هم به وجود آید.
شباهت نقرس و روماتیسم
گاهی اوقات بیماری نقرس خود را بصورت آرتریت و التهاب مزمن چند مفصل بدن نشان داده و از این نظر شبیه به بیماری روماتیسم مفصلی می‌شود.
از دیگر علائم نقرس رسوب اسید اوریک در کلیه و ایجاد سنگ های کلیوی است که در صورت مزمن شدن می‌تواند موجب نارسایی کلیه شود. نقرس در افراد زیر بیشتر دیده می‌شود:
- در کسانی که غذاهای پر پروتئین و غذاهای دریایی زیاد مصرف می‌کنند
- افرادی که مصرف زیاد الکل دارند
- افرادی که آسپرین، ویتامین ب، داروهای ادرارآور و داروهای شیمی درمانی مصرف می‌کنند
- افراد چاق
- افرادی که مشکل فشار خون بالا دارند
- وجود بعضی بیماریها مانند لوسمی و لنفوم
تشخیص نقرس
تشخیص نقرس معمولا با مشاهده حملات نقرسی است. در این بیماری معمولا یک مفصل بدن درگیر می‌شود و درگیری همزمان چند مفصل مثل وضعیتی که در روماتیسم دیده می‌شود کمتر است.
بررسی مقدار اسید اوریک در خون ممکن است بالا بودن آن را نشان دهد ولی اسید اوریک خون در این بیماران همیشه بالا نیست. مهمترین تست یا آزمایشی که برای تشخیص این بیماری بکار برده می‌شود بررسی مایع مفصلی است. مایع مفصلی توسط پزشک و با سوزن از مفصل کشیده شده و به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
در نقرس میزان اسید اوریک این مایع بالاتر از میزان طبیعی است.
گاهی اوقات از رادیوگرافی ساده برای کمک به تشخیص نقرس استفاده می‌شود. در رادیوگرافی ساده ممکن است تجمع توفوسی در اطراف مفاصل دیده و یا تخریب مفصل مشاهده شود.
توفوس توده‌ای التهابی است که در اثر رسوب اسید اوریک در بافت‌های جنب مفصلی و زیر جلدی ایجاد می‌شود.
درمان نقرس
درمان نقرس شامل دو مرحله است. در مرحله اول باید سعی کنیم تا شدت حمله نقرسی یعنی درد و تورم مفصل بیمار سریعا کاهش پیدا کند.
مرحله بعدی درمان، پیشگیری از بروز حملات دیگر است. برای کاهش درد و التهاب مفصل از اقدامات زیر استفاده می‌شود:
- سرد کردن مفصل
- بالا نگه داشتن مفصل
- مصرف داروهای ضد التهابی مانند بروفن یا ایندومتاسین
- مصرف داروهایی مانند کلشیسین Colchicine
این دارو موجب کاهش تجمع اورات می‌شود اما می‌تواند باعث بروز اسهال و احساس بدحالی در فرد شود. - سرد کردن مفصل موجب کاهش درد و تورم آن می‌شود. شما می‌توانید برای تسکین نقرس زانو، از سرمادرمانی و گرمادرمانی زیر نظر متخصص استفاده کنید.
- گفته می‌شود که طب سوزنی الکتروآکوپانکچر در ترکیب با خون‌گیری و حجامت، نتایج خوبی برای درمان نقرس به همراه دارد. مؤثر بودن این درمان عمدتاً به این دلیل است که اسید اوریک خون به طور قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند.
در درمان بلند مدت، هدف کاهش اسید اوریک بدن است تا بتوانیم از آن طریق احتمال بروز حملات بعدی را کاهش بدهیم. اقدامات زیر در این راستا انجام می‌شود:
- تغییر رژیم غذایی بطوریکه بدن اسید اوریک کمتری تولید کند.
- مصرف کمتر گوشت قرمز ، جگر و کلیه و غذاهای دریایی و حبوبات که پروتئین زیادی دارند مهم است.
- مصرف داروهایی که موجب دفع بهتر اسید اوریک از طریق ادرار شود مانند پروبنسید یا داروهایی که موجب کاهش تولید آن در بدن می‌شوند مانند آلوپورینول.
- مصرف آب فراوان برای افزایش دفع آن از کلیه
- کاهش وزن
- ورزش
ورزش منظم باعث کاهش علائم نقرس و حتی پیشگیری از وقوع آن می‌شود. ورزش نباید بسیار شدید و سخت باشد، زیرا ورزش‌های شدید باعث افزایش علائم می‌شود. ماساژ و ورزش‌های کششی به حفظ انعطاف پذیری مفصل و جلوگیری از سفت شدن مفصل کمک می‌کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر احساس یا تجربه درد ناگهانی و شدید در مفصل یا مفاصل وجود داشته باشد باید به پزشک مراجعه کرد. بی‌توجهی به علائم نقرس منجر به از دست دادن حالت طبیعی مفاصل و بی حرکتی آنها می‌شود.
نقرس کاذب
نقرس کاذب یک بیماری مفصلی است که در آن مانند نقرس کریستال‌هایی در مفصل رسوب می‌کنند.
در این بیماری به جای اسید اوریک این کریستال‌های فسفات کلسیم است که در درون مفصل و بافت‌های اطراف مفصل رسوب می‌کنند.
رسوب پیروفسفات کلسیم در مفصل ممکن است کاملا بدون علامت باشد، ممکن است موجب التهاب مزمن مفصل شود و یا ممکن است بصورت یک التهاب ناگهانی مفصل و شبیه به حمله نقرسی باشد.
گاهی اوقات در این بیماری کریستال‌های پیروفسفات کلسیم در تاندون‌ها رسوب کرده و موجب التهاب آنها می‌شود.
با انجام آزمایش به موقع و چکاپ کامل بدن، به پزشک عمومی یا خانواده خود کمک کنید تا به موقع نسبت برهی ناهماهنگی‌های احتمالی در بدن شما حساس شده و اقدام کند.