واکسن آنفلوانزا و عوارض آن
قبل از شروع دوران سیاه کرونا و بیماری کووید-19 نامش بیشتر بر سر زبان‌ها بود. واکسن آنفلوانزا نیز تنها راه مقابله با آنفلوانزای پرندگان و خوکی و غیره محسوب می‌شد.
هنوز هم واکسن آنفلوانزا، یگانه راه پیشگیری و مقابله با این بیماری آزاردهنده از خانواده ویروس‌های تاجدار است.
در این مقاله با شما از واکسن آنفلوانزا و محاسن و معایب آن خواهیم گفت. به انواع این واکسن اشاره خواهیم کرد و زمان مناسب تزریق آن را بررسی می‌کنیم.
واکسن آنفلوانزا چیست؟
واکسن آنفولانزا (آنفلوانزا)، به عنوان واکسن فلو (flu shot) نیز شناخته می‌شود، از خانواده واکسن‌هایی است که در برابر عفونت توسط ویروس‌های آنفلوانزا ایجاد مصونیت در دستگاه ایمنی می‌کند.
نسخه‌های جدید واکسن آنفلوانزا با توجه به پیشرفت‌های اخیر دو بار در سال تولید می‌شوند، چرا که ژنوم و ساختار مخصوص بیماری زایی و تاثیرگذاری ویروس آنفلوانزا به سرعت تغییر می‌کند. اکثر این واکسن‌ها محافظت متوسط رو به بالا برابر آنفولانزا ایجاد می‌کنند.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده آمریکا CDC تخمین زده که واکسیناسیون علیه آنفولانزا باعث کاهش ضریب سرایت بیماری، ویزیت‌های پزشکی، بستری شدن در بیمارستان و مرگ و میر می‌شود.
واکسیناسیون علیه آنفولانزا در سال 1930 آغاز شد و در مقیاس وسیع در آمریکا در سال 1945 در دسترس قرار گرفت. این واکسن در فهرست داروهای ضروری سازمان بهداشت جهانی قرار دارد.
سازمان بهداشت جهانی WHO و CDC واکسیناسیون سالانه را برای تمام افراد با سن بالای شش ماه توصیه می‌کنند، به ویژه کسانی که در معرض خطر هستند.
واکسن آنفلوانزا به طور کلی بی خطر است، حتی برای افرادی که حساسیت شدید به تخم مرغ دارند.
عارضه تب در پنج تا ده درصد از کودکانی که واکسینه شده‌اند رخ می‌دهد و ممکن است. دردهای عضلانی موقت یا احساس خستگی ممکن است پس از تزریق واکسن ایجاد شود. در سال‌های خاص، این واکسن با افزایش سندرم گلین باره (Guillain–Barré) در میان افراد مسن به میزان حدود یک مورد در هر یک میلیون دوز مرتبط بوده است.
خاستگاه و منشا ویروس و واکسن
در همه‌گیری جهانی آنفولانزای اسپانیایی در سال 1918، «داروسازان هر آنچه را که می‌دانستند، از هنر باستانی خون‌ریزی بیماران گرفته تا تجویز اکسیژن و ساخت واکسن‌ها و سرم‌های جدید (عمدتاً علیه آنچه اکنون هموفیلوس آنفلوآنزا می‌نامیم، امتحان کردند) تنها یک اقدام درمانی، انتقال خون از بیماران بهبود یافته به قربانیان جدید، نشان دهنده موفقیت محسوب می‌شد. همان اتفاق جرقه ابتدایی برای رسیدن به واکسن آنفلوانزا بود.
انواع واکسن آنفلوانزا
واکسن آنفلوانزا در دو حوزه متفاوت استفاده می‌شود:
- تزریق عضلانی سه ظرفیتی یا چهار ظرفیتی (IIV3, IIV4, or RIV4, TIV, QIV) که حاوی شکل غیرفعال شده ویروس است.
- یک اسپری بینی از واکسن آنفلوانزای زنده ضعیف شده (LAIV, Q/LAIV) که حاوی شکل زنده اما ضعیف شده (ضعیف) ویروس است.
چرا واکسن آنفلوانزا مدام به روز می‌شود؟
واکسیناسیون آنفولانزا در حال حاضر ابزار اصلی کاهش یا مقابله با مرگ و میر آنفولانزا و بار ناشی از عوارض آن در جامعه است. طبیعت دائماً در حال تکامل ویروس‌های آنفلوانزا است و این مستلزم نظارت مداوم جهانی و فرمول‌بندی مجدد مکرر واکسن‌های آنفولانزا است.
گسترش سریع ویروس‌های آنفولانزا در طول همه‌گیری‌های فصلی و همه‌گیری‌های گاه به گاه به‌طور جدی فرآیند تولید واکسن و تحویل به موقع آن در سراسر جهان را محدود می‌کند.
پیش نیاز تولید و عرضه یک واکسن بهینه آنفلوانزا، انتخاب و توسعه ویروس‌های واکسن بهینه و در دسترس بودن، معرف‌های قوی واکسن است.
واکسن انفلوانزا 4 ظرفیتی
در بازار دارو، فارغ از محدودیت‌های ناشی از تحریم و فساد دارو، اکنون ۲ نوع واکسن سه و چهار ظرفیتی آنفلوآنزا در بازار موجود است. این دو نوع واکسن نسبت به هم برتری خاصی ندارند، ولی در واکسن 4 ظرفیتی یک نوع ویروس بیشتر است، بنابراین افرادی که در معرض خطر هستند، بهتر است که از نوع چهار ظرفیتی استفاده کنند.
بهترین زمان برای تزریق واکسن آنفلوانزا
در یک باور کلی که البته چندان اشتباه نیست، گفته می‌شود که بهتر است واکسن آنفلوانزا قبل از فصل سرما تزریق شود (معادل نیمه اول یا دوم شهریورماه) تا فرصت مناسب برای تاثیرگذاری روی دستگاه ایمنی بدن را داشته باشد.
پیک بیماری و سرایت آنفلوآنزا البته هر سال متغیر است اما معمولا در ماه‌های آذر، دی و بهمن خودنمایی می‌کند.
افراد دارای بیماری های زمینه ای مزمن مانند مشکلات کبدی،دیابت و….همچنین در زنان باردار که ریسک ابتلا به نوع شدید آنفلونزا بالاست،حتما باید واکسن تزریق کنند و زمان این تزریق بهتر است اواسط شهریورماه باشد.
نکته مهم
سازمان جهانی بهداشت سال‌ها فرم سه‌ظرفیتی واکسن آنفلوآنزا (تری‌والان) را توصیه می‌‌کرد، اما به تازگی در چند سال اخیر دیده شده که فرم چهارظرفیتی آن (تترا والان) را توصیه می‌کند که دو تیپ از آنفلوانزا نوع A و دو تیپ از آنفلوآنزای نوع B را پوشش می‌دهد و اثر بهتری دارد.
تقریبا دو هفته زمان لازم است تا سیستم ایمنی بدن انسان با گیرنده‌ها و فرستنده‌های روی غشای ویروس ضعیف شده در واکسن آشنا شود. سیستم ایمنی بدن از طریق رسپتورهای خود در این مدت اقدام به یادآوری و خاطره سازی برای سربازان خود کرده تا در هنگام مواجهه با ویروس اصلی برای انهدام دیواره این ویروس‌های تاجدار کاملا آماده باشد.
محاسن واکسن آنفلوانزا
- طبیعتا اولین حسن تزریق یک واکسن ایجاد ایمنی در بدن است
- این واکسن در 5 سال گذشته کاهش 45 درصدی در میزان مراجعه بیماران به پزشک داشته است
- این واکسن در حد کم و اثبات نشده در کاهش خطرات ناشی از بیماری قلب موثر بوده است
- این واکسن در حوزه افراد باردار و محافظت از جنین و مادر معجزه کرده است
- واکسن آنفلوانزا خطر ابتلا به آنفلوانزای تهدید کننده زندگی را در کودکان تا 75٪ کاهش داده است
معایت و عوارض احتمالی واکسن
- واکسن آنفلوانزا ممکن است در مبارزه با تغییرات ژنوم ویروس باعث جهش‌های ژنتیکی در آن شود
- درد، قرمزی یا تورم در محل تزریق واکسن، سردرد (درجه پایین)، تب، دردهای عضلانی، حالت تهوع و خستگی می‌تواند با ضریب کم و احتمال پایین از عوارض این واکسن باشند
- تیمروزال یک ماده نگهدارنده بر اساس جیوه است که از آن در واکسن آنفولانزا استفاده می‌شود. از این ماده برای جلوگیری از رشد باکتری‌ها و سایر میکروب‌ها استفاده می‌شود. طبق اظهارات مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، استفاده از تیمروزال امن بوده و عوارض جانبی محدودی دارد. اگر نگران تیمروزال هستید می‌توانید از واکسن‌هایی استفاده کنید که حاوی این ماده نباشند.
- ممکن است واکنش‌های آلرژیک شدید با احتمال بسیار کم در برخی افراد ایجاد شود، واکنش‌هایی نظیر: کهیر، تورم، مشکلات تنفسی، ضربان قلب تند، سرگیجه و ضعف
- سندرم گلین باره، GBS یک بیماری عصبی است که در بدن ضعف شدید ایجاد می‌کند و می‌تواند حتی در برخی موارد بسیار غیر محتمل، منجر به فلج شود. اگرچه هنوز مشخص نیست که واکسن آنفولانزا می‌تواند دلیل GBS باشد یا خیر.